Groch ozimy jako alternatywa dla grochu jarego

Nowe możliwości

Zmiana klimatu doprowadzi najprawdopodobniej do wzrostu występowania ekstremalnych warunków pogodowych, takich jak okresy upałów i suszy. Dlatego w przyszłości produktywność upraw jarych może być bardziej zawodna niż gatunków ozimych, które ze względu na dłuższy okres wegetacji mają większą szansę na regenerację i pobranie odpowiedniej ilości wody. (Ustanowienie przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, tj. COBORU koncepcji zwanej Inicjatywą białkową, której celem jest pomoc w poprawieniu bilansu paszowego w kraju sprawiło, że groch siewny staje się coraz bardziej interesującą uprawą dla rolników – przyp. tłum.).

Tabela 1. Ocena po zimie

Rozwój roślin

Groch zwyczajny ozimy (Pisum sativum L.) wysiewa się od połowy do końca października. Termin siewu w dużej mierze zależy od przebiegu warunków atmosferycznych. Przed nadejściem zimy część nadziemna rośliny powinna mieć 2-4 cm. W takiej fazie rośliny pokrywają już znaczną część gleby oraz są bardzo dobrze ukorzenione. Wzrost w miesiącach jesienno-zimowych dodatkowo zapobiega erozji i wymywaniu składników pokarmowych. Wiosną, kiedy następuje wydłużenie długości dnia oraz wzrost temperatur obserwujemy szybki rozwój rośliny dzięki zmagazynowanym w okresie zimowym zapasom wody. Przewaga w rozwoju grochu ozimego w porównaniu z odmianami jarymi wynosi średnio 3 tygodnie (zdj.1).

Zdj. 1. Porównanie dojrzewania formy ozimej (lewa strona) i jarej (prawa strona).

Kwitnienie następuje znacznie wcześniej w grochu ozimym niż w jarym, dzięki czemu odmiany siane jesienią „uciekają” w znacznym stopniu przed wiosennym niedoborem wody. Dlatego w regionach dotkniętych suszą w okresie letnim groch ozimy może stanowić prawdziwą alternatywę dla odmian jarych. Na początku kwitnienia odmian ozimych wciąż stosunkowo mało jest latających szkodników, takich jak mszyce grochowe i strąkowiec grochowy, które mogą powodować wysokie straty w plonie. Szczególnie ważny dla producenta jest wczesny zbiór, które zwykle zbiega się ze żniwami jęczmienia ozimego.

Plon grochu ozimego zazwyczaj przewyższa zbiory formy jarej. Wszystko zależy jednak od stanowiska i warunków atmosferycznych.

Groch ozimy i jary znacznie różnią się strukturą plonu. Odmiany ozime tworzą, w przeciwieństwie do form jarych, co najmniej dwa lub więcej pełnowartościowych pędów bocznych, które przyczyniają się do zwyżki plonu. Masa Tysiąca Nasion (MTZ) grochu ozimego jest znacznie niższa niż odmian wiosennych, co wpływa na mniejsze zapotrzebowanie nasiona na hektar.

Zimotrwałość

Tabela 2. Porównanie zimotrwałości i plonu ziarna wybranych odmian grochu siewnego i rodów hodowlanych w Hohenlieth (Niemcy).

Groch ozimy hodowany jest we Francji. Jednak NPZ (Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke KG, udziałowiec Saaten-Union – przyp. tłum.) już od ośmiu lat prowadzi doświadczenia z formami ozimymi w kilku lokalizacjach w Niemczech. Hodowcy kładą szczególny nacisk na zimotrwałość i plon nowych odmian.

Aby dokonać odpowiedniej oceny zimotrwałości badanych rodów, poletka ocenia się zarówno przed zimą, jak i po niej. Tabela 1 pokazuje pełne spektrum badanych odmian i rodów hodowlanych po zimie. Ocena wyższa niż 6 oznacza zimotrwałość średnią do dobrej. Oczywiście ocena zimotrwałości zależy zarówno od charakterystyki danej odmiany jak i warunków atmosferycznych zimą w poszczególnych sezonach. Brak pokrywy śnieżnej podczas srogiej zimy 2010/11 lub długi okres niskich temperatur podczas zimy 2012/13, gdzie rośliny nie były do końca zahartowane odcisnęły swoje piętno na poletkach. Niemniej jednak co roku wielu kandydatów na odmianę przeżywało zimę bez większych szkód.

Aby chronić się przed mrozem, wszystkie gatunki muszą przejść proces hartowania, który rozpoczyna się w temperaturach poniżej 10 °C i trwa nawet do kilku tygodni. Wzrosty temperatury powyżej tej granicy powodują rozhartowywanie roślin i zmniejszają ich tolerancję na mróz. Według francuskich wyników maksymalna tolerancja na mróz dla odmiany James wynosi -18 °C w warunkach bez okrywy śnieżnej.

Rejestracja odmiany James w 2009 roku stanowiła kamień milowy dla hodowli form ozimych grochu siewnego, gdyż udało się stworzyć odmianę o wyraźnie poprawionej odporności na mróz. James potwierdził swoją zimotrwałość do tego stopnia, że jest wzorcem dla tego typu badań. Tabela 2 pokazuje wyniki zimotrwałości i plonu z ostatnich trzech lat zarówno odmian grochu jak i rodów hodowlanych w Hohenlieth, Szlezwik-Holsztyn (Niemcy).

Wyniki doświadczeń pokazują, że nowe odmiany i rody charakteryzują się nie tylko wyższą odpornością na mróz, lecz przede wszystkim wyższą stabilnością w odniesieniu do zmiennych warunków zimowania. Nowy ród hodowlany DEXTER, okazał się, biorąc pod uwagę jego zimotrwałość, najbardziej obiecującym kandydatem na zastąpienie odmiany JAMES.

Perspektywy

Zdj. 3. Nowe rody hodowlane muszą się sprawdzić w zmieniających się warunkach zimowych.

Oprócz wymaganej zimotrwałości istnieją przesłanki w postaci wyników, że nowe rody hodowlane posiadają wyższy plon i lepsze cechy agronomiczne, takie jak odporność na wyleganie. W wyniku prac hodowlanych dostępne są też inne odmiany oprócz Jamesa, które wykazują dobrą zimotrwałość i ulepszone właściwości agronomiczne.

Autorzy:

Silke Hadenfeldt, Dr.Olaf Sass ,
Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke KG

Stan: 29.01.2015

Zdjęcia: Norddeutsche Pflanzenzucht Hans-Georg Lembke KG; Saaten-Union Polska

(Tłumaczenie i redakcja tekstu: Tomasz Szymański, SAATEN-UNION Polska).

Dzięki szeregowi doświadczeń, przeprowadzonych również w Polsce przez Saaten-Union Polska oraz NPZ, przygotowaliśmy kilka wskazówek agrotechnicznych dotyczących uprawy grochu ozimego na terenie naszego kraju (Tabela 3).

Tabela 3. Uprawa

Tomasz Szymański

Product manager ds. zbóż konwencjonalnych