Nawożenie kukurydzy a jej wschody - główne błędy – Dr Witold Szczepaniak

Przystępując do uprawy kukurydzy trzeba mieć na uwadze, że zalicza się ona do roślin wymagających, która do realizacji swojego potencjału plonotwórczego wymaga pokrycia wysokiego zapotrzebowania zarówno na makro, jak i mikroskładniki (tab.1). Przy czym nawożenie powinno być tak zaplanowane aby żaden ze składników pokarmowych nie ograniczał wzrostu kukurydzy w całym okresie jej wegetacji.

Oczywiście podobnie, jak w przypadku innych roślin również w kukurydzy głównym składnikiem plonotwórczym jest azot. Warto wiedzieć, że niedożywienie kukurydzy azotem we wczesnej fazie rozwoju zakłóca procesy formowania liści, kolby i elementów jej struktury. Zjawiska te ujawniają się bardzo wcześnie, gdyż jak udowodniono niedobór azotu w stadium 8 liścia prowadzi między innymi do nieodwracalnej redukcji zawiązków ziarniaków w kolbie (nawet do 30%). Od stadium 8 liścia do kwitnienia kukurydza nie tylko kilkukrotnie zwiększa swoją biomasę (okres intensywnego wzrostu) ale także pobiera znaczne ilości składników pokarmowych (szczególnie potasu i azotu). O tempie wzrostu oczywiście decyduje dobre odżywienie roślin azotem, który powinien być zbilansowany innymi składnikami pokarmowymi (zarówno makro, jak i mikroskładnikami). W okresie kwitnienia decyduje się ostateczna struktura kolby. Dobre odżywienie roślin azotem w tym czasie zwiększa liczbę zawiązanych ziarniaków w kolbie. Azot ma również niebagatelne znaczenie w fazie dojrzewania, która potocznie nazywana jest okresem „nalewania ziarna”. Niedobór azotu w roślinie w tym czasie prowadzi do znacznej destrukcji chlorofilu w liściach powodując skrócenie okresu asymilacji dwutlenku węgla (CO₂), co z kolei ujemnie wpływa na plon ziarna. W uprawie kukurydzy nie jest wskazany również nadmiar azotu, gdyż z jednej strony zwykle prowadzi do pogorszenia wschodów a z drugiej do zakłócenia równowagi między długością fazy wegetatywnej i generatywnej. Ma to niekorzystny wpływ zarówno na procesy związane z formowaniem elementów struktury plonu, a w konsekwencji na plon ziarna, jak i na zawartość wody w ziarnie w czasie zbioru.

1. Regulacja odczynu gleby

Wapnowanie, tj. regulacja odczynu gleby ze względu na swoją wagę ma pierwszeństwo zarówno przed nawożeniem nawozami naturalnymi (gnojowica, obornik czy pomiot ptasi), jak i mineralnymi. Wynika to z tego, że odczyn decyduje o właściwościach, fizycznych, chemicznych i biologicznych gleby czyli ma wpływ na warunki życia roślin w glebie. Poza tym, gdy gleba jest kwaśna wschody i rozwój kukurydzy zakłóca aktywny glin, który jest toksyczny dla roślin (rozpuszczalność, a tym samym dostępność dla roślin związków glinu wzrasta wraz ze spadkiem pH gleby). Aby stworzyć optymalne warunki dla rozwoju kukurydzy nawozy wapniowe najlepiej zastosować pod przedplon, a gdy tego nie zrobiono to bezpośrednio po jego zbiorze (wapnowanie daje zwykle optymalny efekt w drugim roku po jego wykonaniu). Natomiast wiosenne stosowanie nawozów wapniowych należy taktować jako „zło konieczne”, tj. należy rozważyć ich stosowanie tylko w przypadku, gdy gleba wymaga wapnowania (gleby kwaśne i bardzo kwaśne) a z różnych przyczyn nie wykonano tego zabiegu wcześniej. Wynika to z tego, że zabieg ten nie dość że jest mniej efektywny to może prowadzić do:

- zwiększonych strat składników pokarmowych:

- azotu w postaci ulatniającego się amoniaku;

- fosforu poprzez jego uwstecznianie do form nierozpuszczalnych w wodzie;

- szkodliwego oddziaływania azotu na siewki kukurydzy - ulatniający się amoniak jest toksyczny dla roślin;

- pogorszenia warunków wilgotnościowych w glebie:

- w czasie rozpuszczania nawozy wapniowe chłoną wodę znajdującą się w glebie, co przy braku bieżących opadów może prowadzić do przesuszenia stanowiska;

- po zastosowaniu wymagają głębokiego wymieszania z glebą, a w prawidłowej agrotechnice wiosenne doprawienie gleby przed siewem kukurydzy powinno być wykonane na głębokość siewu aby nie zakłócić podsiąkania wody.

2. Nawożenie fosforem i potasem

Racjonalne nawożenie kukurydzy fosforem i potasem powinno być ukierunkowane na utrzymanie odpowiedniej zasobności gleby w przyswajalne formy tych składników (tab.2). Wskazane jest, aby gleba przed siewem kukurydzy miała co najmniej średnią zasobność w fosfor i potas - najlepiej na pograniczu zasobności średniej i wysokiej. Przy czym jeśli kukurydzę uprawiamy na glebie lekkiej to zasobność w przyswajalny potas powinna mieścić się w wysokiej klasie zasobności (około 18 mg K₂O/100 g gleby). Przy takim poziomie zasobności dawka nawozowa składników powinna kształtować się na poziomie 50-75% potrzeb pokarmowych.

Nawożenie kukurydzy fosforem i potasem należy zawsze rozpatrywać w zmianowaniu. Podstawą efektywnego nawożenia tymi składnikami jest właściwy sposób zagospodarowania resztek roślinnych (słomy). W związku z faktem, że z plonem ziarna wynosimy większość pobranego przez rośliny fosforu, a zdecydowanie niewielką część potasu to, gdy słoma pozostanie na polu potrzeby nawozowe w zmianowaniu względem fosforu mogą być nawet wyższe niż względem potasu. Natomiast, gdy zbieramy plon uboczny to sytuacja jest odwrotna. W sytuacji, gdy słoma została zebrana to zaleca się wykonanie nawożenia fosforem i potasem pod każdą roślinę w zmianowaniu (oczywiście zależnie od potrzeb i zasobności gleby w przyswajalne składniki pokarmowe). W przypadku niskiej zasobności gleby w składniki pokarmowe należy zwiększyć nawożenie pod przedplon roślin wymagających do których zalicza się również kukurydza, aby podnieść zasobność gleby, gdyż kukurydza należy do roślin, które w dużym stopniu reagują zarówno na poziom zasobności gleby, jak i na bieżące nawożenie tymi składnikami. Natomiast, gdy słoma pozostaje na polu to nawożenie fosforem należy przeprowadzić również pod każdą roślinę w zmianowaniu, a nawożenie potasem w pierwszej kolejności pod rośliny wymagające (dotyczy co najmniej średniej zasobności gleby w przyswajalny potas), a pod zboża można zastosować tylko niewielkie nawożenie startowe tym składnikiem.

Na poziom nawożenia kukurydzy fosforem i potasem istotny wpływ ma również stosowanie nawozów naturalnych (obornik, gnojowica, pomiot), gdyż są one cennym źródłem składników pokarmowych (tab.3). Nawozy te najlepiej stosować w okresie jesiennym, natomiast ich wiosenna aplikacja wymaga szczególnej ostrożności, gdyż może doprowadzić do pogorszenia wschodów lub/i wypadania młodych siewek kukurydzy. Spośród nawozów naturalnych racjonalnego podejścia wymaga przede wszystkim wiosenna aplikacja gnojowicy i pomiotu ptasiego. Nawozy te nie tylko wymagają starannego wymieszania z glebą ale również dokładnego dawkowania. Trzeba wiedzieć, że co najmniej połowa azotu w gnojowicy znajduje się w formie amonowej, która stosunkowo łatwo przechodzi w amoniak (pH gnojowicy jest zasadowe), który z kolei jest toksyczny dla roślin. Natomiast w pomiocie początkowo mała część azotu występuje w formie amonowej, a większość stanowi kwas moczowy. Tym nie mniej ulega on stosunkowo szybkiemu przekształceniu w mocznik a następnie w formę amonową azotu. Dlatego przyjmuje się, że „bezpieczna” wiosenna dawka gnojowicy w uprawie kukurydzy w zależności od zawartości azotu mieści się w zakresie 20-30 m³/ha, a pomiotu 4-7 t/ha. Analizując wykorzystanie składników pokarmowych z nawozów naturalnych przyjmuje się, że w przypadku fosforu i potasu jest ona zbliżona do nawozów mineralnych. Różnice występują w przypadku azotu, gdyż składnik ten z obornika uwalnia się dłużej – do 4 lat, a w przypadku pomiotu i gnojowicy krócej - do 2 lat. W pierwszym roku po zastosowaniu obornika uwalnia się do gleby około 20-40%, natomiast z pomiotu i gnojowicy 50-70% N. (sumarycznie 60-90%).

Dobór nawozów jest uzależniony od terminu i techniki ich stosowania. Można stosować zarówno nawozy pojedyncze, jak i wieloskładnikowe. Jednakże warto mieć na uwadze, że kukurydza będąc rośliną ciepłolubną wykazuje dużą wrażliwość na niskie temperatury, co przejawia się zmniejszonym pobieraniem składników pokarmowych, głównie fosforu. Zatem wskazane jest, aby fosfor w nawozach był w formach dobrze rozpuszczalnych, co zapewnia lepszą dostępność fosforu dla roślin w okresach krytycznych. Poza tym dodatkowe zwiększenie stężenia fosforu w roztworze glebowym można uzyskać stosując nawożenie zlokalizowane, które wykonuje się łącznie z siewem nasion. Szczególnie dobre efekty daje zlokalizowane nawożenie kukurydzy nawozami wieloskładnikowymi, które oprócz fosforu zawierają azot w formie amonowej (N-NH₄), która to sprzyja pobieraniu fosforu. Jednocześnie z przeprowadzonych badań wynika, że zlokalizowane stosowanie nawozów pozwala znacznie zwiększyć ich efektywność (od kilkunastu nawet do 30%). Zatem jak wynika z przytoczonych informacji chcąc uzyskać wysoką efektywność nawożenia kukurydzy przynajmniej część składników (szczególnie fosfor) należy zastosować w sposób zlokalizowany. Brak tego typu nawożenia należy zatem uznać, jako błąd agrotechniczny który przyczynia się do wzrostu kosztów uprawy, a często także jest przyczyną niższych plonów (szczególnie w sytuacji zimnej wiosny, kiedy to kukurydza ma problem z pobieraniem składników pokarmowych). Warto również wiedzieć, że nawożenie zlokalizowane może być realizowane w wielu wariantach. W ostatnich latach szczególnie dynamicznie rozwija się nawożenie polegające na umieszczeniu specjalnie skomponowanego nawozu (nawozy o średnicy granul około 1mm zawierające w swym składzie podstawowe makroelementy i cynk) w bezpośredniej bliskości nasion. Celem tego typu nawożenia jest przełamanie bariery fizjologicznej rośliny polegającej na słabym pobieraniu składników pokarmowych w niskich temperaturach (szczególnie fosforu). Przez co rośliny łagodniej znoszą stres termiczny, co objawia się ich większą dynamiką wzrostu we wczesnych fazach rozwojowych. Przy czym trzeba kategorycznie podkreślić, że stosowanie tego typu nawożenia ma charakter wybitnie startowy (bezpieczna dawka nawozu w zależności od producenta mieści się w granicach 20-30 kg/ha). Stąd też nie zastąpi ono nawożenia podstawowego, a tylko może je uzupełnić!!!

3. Nawożenie azotem

Dawka nawozu mineralnego zależy od zapotrzebowania rośliny na azot oraz jego pokrycia przez azot glebowy pochodzący z mineralizacji. Zatem dawkę azotu można wyliczyć posługując się następującym wzorem:

Nn = (P × P_j) - Nmin (0-90 cm)

Nn - dawka nawozowa azotu, kg N/ha,

P - zakładany plon ziarna, t/ha,

P_j - pobranie jednostkowe azotu, kg N/1t ziarna + odpowiednia masa słomy,

Nmin - zawartość azotu mineralnego w glebie w warstwie do 90 cm.

Przykładowo:

P = 10 t/ha ziarna,

P_j = 23 kg N

Nmin = 80 kg N/ha

Nn = (10 × 23) - 80 = 230 - 80 = 150 kg N/ha

Posługując się podanym wzorem należy mieć na uwadze szeroki zakres pobrania jednostkowego, które w zależności od warunków może kształtować się w zakresie od 20-30 kg N/1t ziarna + odpowiednia masa słomy. Przy czym w badaniach przeprowadzonych w ostatnich kilku latach na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu w Katedrze Chemii Rolnej i Biogeochemii Środowiska wartości pobrania jednostkowego mieściły się w zakresie 20-26 kg N.

W praktyce niższe wartości pobrania jednostkowego przyjmuje się na glebach żyznych, które gwarantują dobre zaopatrzenie kukurydzy w azot i inne składniki pokarmowe. Oczywiście na glebach żyznych zakładamy jednocześnie wyższe plony, gdyż trzeba mieć na uwadze, że nawożenie azotem powinno być zawsze przeprowadzone pod określony plon. Zatem im wyższe zakładamy plony tym przyjmuje się niższe pobranie jednostkowe. Ponadto, gdy oznaczamy azot mineralny w glebie przed siewem kukurydzy w stanowiskach żyznych (bogatych w azot organiczny) oznaczoną zawartość można przemnożyć razy współczynnik 1,5, gdyż największe tempo uwalniania tego składnika zwykle występuje od czerwca do sierpnia włącznie (pod warunkiem, że jest ciepło i umiarkowanie wilgotno), tj. w miesiącach największego zapotrzebowania kukurydzy. Zatem, jak wynika z przytoczonego przykładu (patrz powyższe założenia w podanym wzorze) uprawiając kukurydzę w stanowiskach żyznych jest możliwe osiągnięcie 10 ton ziarna suchego przy nawożeniu na poziomie około 110 kg N/ha (z przeprowadzonych badań wynika, że w stanowiskach żyznych w latach, w których warunki pogodowe sprzyjają mineralizacji azotu przy podanym poziomie nawożenia uzyskiwane plony mogą znacznie przekraczać 10 ton ziarna suchego z hektara).

Standardowo w uprawie kukurydzy zaleca się stosowanie dawek dzielonych azotu, tj. 50-70% dawki przedsiewnie (im gleba lżejsza tym mniej) i pozostałą część pogłównie, najpóźniej do fazy 4-6 liścia. Ważne jest, aby zabieg pogłówny nie był spóźniony, gdyż intensywne pobieranie składników pokarmowych przez kukurydzę rozpoczyna się od fazy 6-8 liści i trwa do końca kwitnienia. Zatem wskazane jest, aby od tej fazy rośliny miały do dyspozycji w glebie znaczne ilości dostępnych składników pokarmowych (w tym azotu). Dobór nawozu powinien przede wszystkim uwzględniać cenę za czysty składnik i składniki towarzyszące, gdyż kukurydza nie jest szczególnie wymagająca co do formy tego składnika. Należy jedynie uważać, aby na krótko przed siewem kukurydzy nie stosować zbyt wysokich dawek azotu w formie amonowej (NH₄) a także amidowej (NH₂), gdyż formy te szczególnie w środowisku zasadowym łatwo przechodzą w amoniak (NH₃), co z jednej strony prowadzi do strat tego składnika z gleby, a z drugiej może prowadzić do zakłócenia wschodów.

Poza nawożeniem doglebowym kukurydzę można oczywiście wspomagać azotem również przez liście.

Ważne jest jednak aby dokarmianie dolistne przeprowadzić w odpowiednim terminie, gdyż jest on jednym z najważniejszych, jeśli nie najważniejszym czynnikiem który decyduje o efektywności tego zabiegu. Trzeba wiedzieć, że w przypadku kukurydzy posiadamy stosunkowo małe pole manewru, gdyż przy użyciu tradycyjnego sprzętu kukurydzę możemy dokarmiać do 9 (10) w pełni rozwiniętego liścia, później zwykle rośliny są już zbyt wysokie. Jednakże uprawiając kukurydzę warto mieć na uwadze, że zawiązek kolby pojawia się już w fazie 5-6 liści. Zatem dokarmianie w tym terminie lub nieco później może korzystnie wpłynąć na jej strukturę, tj. liczbę ziarniaków w kolbie. Natomiast przesunięcie dokarmiania na 9 (10) liść może być już nieco spóźnione, gdyż potencjał plonotwórczy kolby tworzy się do 12 liścia. Stąd też dokarmianie w drugim terminie ma za zadanie przede wszystkim ograniczenie redukcji już powstałych zawiązków plonotwórczych. W praktyce można oczywiście kukurydzę dokarmiać dwukrotnie wykonując zabiegi w powyższych terminach.

4. Nawożenie magnezem i siarką

Pomimo, że z tabeli 1 wynika, że kukurydza jest stosunkowo mało wymagająca względem magnezu i siarki to opracowując nawożenie tej rośliny nie można zapominać o tych składnikach. Ponieważ efektywne nawożenie azotem, tj. pobranie azotu z gleby i przetworzenie w plon ziarna jest możliwe tylko przy dobrym odżywieniu kukurydzy magnezem i siarką. W standardowym postępowaniu szacując potrzeby nawozowe w przypadku magnezu oznacza się zawartość składnika przyswajalnego w glebie i wyznacza się tzw. zawartość krytyczną, którą stanowi środkowa zawartość magnezu dla średniej klasy zasobności w przyswajalny składnik (tab.4). W sytuacji, gdy gleba charakteryzuje się średnią zasobnością w przyswajalny magnez ale poniżej zawartości krytycznej to w zależności od żyzności gleby (pH, zawartości materii organicznej, struktury itp.) przy braku nawożenia organicznego należy zastosować nawożenie doglebowe tym składnikiem w wysokości 75-100% potrzeb pokarmowych. Natomiast, gdy zawartość jest wyższa od zawartości krytycznej to dawkę można zmniejszyć do 25-50% potrzeb pokarmowych. Jednocześnie, gdy gleba cechuje się niskim poziomem zasobności w przyswajalny magnez konieczne jest zwiększenie nawożenia, które ma na celu zarówno pokrycie potrzeb pokarmowych, jak i w dłuższym okresie czasu podniesienie zasobności gleby do zawartości średnich. Natomiast w przypadku, gdy gleba charakteryzuje się wysoką lub bardzo wysoką zasobnością w magnez wskazane jest ograniczenie nawożenia mineralnego lub nawet jego zaniechanie. W takiej sytuacji zwykle wykonuje się tylko dokarmianie dolistne magnezem. Do nawożenia kukurydzy magnezem nadają się wszystkie nawozy, które zawierają ten składnik. Jednakże nawożenie regenerujące, tj. podnoszące zasobność gleby w przyswajalny składnik z przyczyn ekonomicznych najlepiej jest wykonać przy okazji wapnowania stosując wapno magnezowe. Natomiast nawożenie podstawowe, szczególnie gdy jest stosowane wiosną należy wykonać nawozami szybko działającymi, tj. zawierającymi składnik rozpuszczalny w wodzie, przykładowo kizerytem. Siarką w przeciętnych warunkach glebowych bez nawożenia naturalnego i organicznego należy nawozić w wysokości około 1/5-1/8 dawki azotu. Przykładowo, gdy nawożenie azotem wynosi 150 kg N/ha to dawka powinna kształtować się w zakresie 20-30 kg S/ha. Warto mieć na uwadze, że stosując kizeryt wprowadzamy do gleby nie tylko łatwo dostępny magnez ale również siarkę.

5. Nawożenie mikroelementami

Najważniejszym mikroelementem w uprawie kukurydzy jest cynk, następnie bor, mangan, żelazo, miedź, a najmniej ważnym molibden (tab.5). Przy czym w praktyce roślina ta wymaga profilaktycznego nawożenia przede wszystkim cynkiem a następnie borem (niska naturalna zasobność gleb w ten składnik). Natomiast pozostałe mikroskładniki należy stosować przede wszystkim w przypadku ich niskiej dostępności z gleby (w myśl zasady, że o plonie decyduje składnik, który znajduje się w minimum w stosunku do potrzeb pokarmowych choć by były one nieduże). Jednakże w przypadku mikroelementów trzeba mieć na uwadze, że nawet gdy określimy zasobność gleby (co w praktyce należy do rzadkości) to sama analiza jeszcze niczego nie rozwiązuje, gdyż często bywa tak, że pomimo iż składnik znajduje się w glebie to z różnych przyczyn nie może być pobrany przez roślinę. Dlatego w doświadczeniach bardzo często uzyskuje się wzrosty plonów w wyniku aplikacji mikroelementów nawet w stanowiskach o wysokiej zasobności. Stąd też określenie czynników wpływających na dostępność mikroelementów z gleby dla roślin jest jednym z głównych elementów prawidłowej strategii nawożenia tymi składnikami.

Cynk w kukurydzy można zastosować na wiele sposobów, tj. doglebowo w nawozach stałych (zarówno w mikroelementowych, jak i w nawozach wieloskładnikowych wzbogaconych w ten składnik), doglebowo w postaci oprysku, a także dolistnie. Przy czym trzeba mieć na uwadze, że wybór sposobu aplikacji ma wpływ zarówno na dobór nawozów, jak i ich dawkę. Oczywiście dokładne zdefiniowanie dawki nawozów mikroelementowych jest zadaniem bardzo trudnym, gdyż potrzeby pokarmowe kukurydzy są stosunkowo nieduże, co komplikuje ich precyzyjne stosowanie. Z drugiej strony trzeba mieć na uwadze, że wykorzystanie składnika z gleby jest bardzo niskie i zwykle kształtuje się w zakresie od kilku do kilkunastu procent. Dlatego zwykle przy nawożeniu doglebowym zaleca się kilku, a nawet kilkunastokrotnie większą ilość składnika niż wynika z pobrania. Z tej przyczyny doglebowa aplikacja nawozów mikroelementowych jest zabiegiem kosztownym i stosunkowo rzadko stosowanym w praktyce. Częściowym wyjściem z sytuacji jest stosowanie nawozów podstawowych (NPK) wzbogaconych w mikroelementy lub ich stosowanie w sposób zlokalizowany. Z przeprowadzonych badań wynika, że przy stosowaniu składnika w postaci oprysku na glebę lub po wschodach we wczesnych stadiach rozwoju kukurydzy dawka cynku w zależności od warunków powinna kształtować się w zakresie od 0,5 do 1,5 kg Zn/ha. Warto przypomnieć, że w prawidłowej strategii nawożenia bardzo ważne jest aby kukurydza była dobrze odżywiona cynkiem od samego początku wegetacji. W stadium 5-6 liści powstaje zawiązek kolby, a od stadium 6-8 liści rozpoczyna się intensywny okres pobierania składników pokarmowych i tworzenia biomasy, a cynk jak już wspomniano jest potrzeby po to aby roślina mogła efektywnie przetwarzać pobrane składniki (przede wszystkim azot) w plon. Najczęściej stosowane terminy aplikacji to okres bezpośrednio po siewie oraz w stadium 3-4 liści. Do nawożenia można wykorzystać szereg nawozów, które znajdują się na rynku. Ważne jest jednak, aby w powyższych terminach aplikacji składnik ten stosować w formie tlenku cynku, siarczanu cynku lub ich mieszaniny. W sytuacji, gdy nie przeprowadzono nawożenia cynkiem na początku wegetacji lub dodatkowo chcemy poprawić odżywienie roślin tym składnikiem wskazany jest oprysk w fazie 6-10 liści kukurydzy. W tym celu należy zastosować nawozy o szybkim działaniu, np. zawierające cynk w formie chellatu. W tym czasie można przeprowadzić 1 lub 2 zabiegi dokarmiania stosując łącznie 300-500 g Zn/ha. Drugim bardzo ważnym mikroskładnikiem w nawożeniu kukurydzy jest bor. Znaczenie tego składnika wynika nie tylko z niezbędności dla rośliny (pełni w niej bardzo wiele funkcji, co między innymi korzystnie przekłada się na ilość zawiązanych ziarniaków w kolbie), lecz także z generalnie niskiej zasobności gleb w naszym kraju (około 80% gruntów rolnych w Polsce jest uboga w bor). Bor stosuje się przede wszystkim w sposób nalistny w podobnych stadiach rozwojowych, jak dokarmianie cynkiem. Dawka boru w zależności od dostępności tego składnika z gleby powinna mieścić się w zakresie od 200 do 500 g B/ha.

Tabela 1. Pobranie składników pokarmowych przez kukurydzę uprawianą na ziarno

Średnie pobranie jednostkowe makroelementów, w kg/1 tonę ziarna + słoma
N	P2O5	K2O	MgO	S	CaO
20-30	8-10	22-32	4-6	3-4	4-5
Średnie pobranie jednostkowe mikroskładników, w g/1 tonę ziarna + słoma
Fe	Zn	B	Cu	Mn	Mo
200-250	40-60	20-30	10-12	35-40	1

źródło: Grzebisz 2012 - modyfikacja

Tabela 2. Klasy zasobności przyswajalnego fosforu i potasu w glebie, mg/100g gleby

Klasa zasobności	P2O5	K2O
		Kategoria agronomiczna gleb
		b. lekkie	lekkie	średnie	ciężkie
b. niska niska średnia wysoka b. wysoka	<5,0 5,1-10 10,1-15 15,1-20 >20	<2,5 2,5-7,5 7,6-12,5 12,6-17,5 >17,6	<5,0 5,1-10 10,1-15 15,1-20 >20,1	<7,5 7,6-12,5 12,6-20 20,1-25 >25,1	<10 10,1-15 15,1-25 25,1-30 >30,1

źródło: SCHR

Tabela 3. Przybliżona zawartość składników pokarmowych w niektórych nawozach naturalnych

	Składniki pokarmowe kg/t lub m3
	Sucha masa %	N	P2O5	K2O	S	MgO
Obornik bydlęcy	20-25	4-6	3-4	6-7	0,3-0,6	1-2
Obornik świński	20-25	6-7	7-8	5-6	0,5-0,8	2-3
Obornik drobiowy (świeży)	18-25	10-15	6-9	6-7	1-1,5	1,5-2,5
Obornik drobiowy (suchy)	45-55	20-25	15-20	12-14	2-3	4-6
Gnojowica bydlęca	6-10	3-5	1,5-2,5	3,9-6,5	0,3-0,5	0,6-1,0
Gnojowica świńska	3-9	2-8	1,7-5,0	1,7-5,0	0,3-0,7	0,5-1,5

źródło: wg różnych autorów

Tabela 4. Klasy zasobności przyswajalnego magnezu w glebie, mg Mg/100g gleby

Zasobność	Gleba b. lekka	Gleba lekka	Gleba średnia	Gleba ciężka
bardzo niska	<1,0	<2,0	<3,0	<4,0
niska	1,1-2,0	2,1-3,0	3,1-5,0	4,1-6,0
średnia	2,1-4,0	3,1-5,0	5,1-7,0	6,1-10,0
wysoka	4,1-6,0	5,1-7,0	7,1-9,0	10,1-14,0
bardzo wysoka	>6,1	>7,1	>9,1	>14,1
Zawartość krytyczna	3,0	4,0	6,0	8,0

źródło: SCHR

Tabela 5. Wrażliwość kukurydzy na niedobór mikroskładników

Fe	Mn	Zn	Cu	B	Mo
3	3	4	2	3	1

Stopnie wrażliwości:

1- bardzo niska;

2- mała (niedobory ujawniają się rzadko);

3- umiarkowanie duża (roślina wyraźnie reaguje na niedobór danego składnika, lecz objawy zwykle są utajone);

4- duży (roślina bardzo silnie reaguje na niedobór składnika, widoczne są objawy niedoboru).

źródło: Grzebisz 2009 - modyfikacja