Wirus żółtej karłowatości (BYDV) w jęczmieniu ozimym.

Wirusy atakują!

Siew w sezonie 2023/2024 na wielu polach produkcyjnych oraz hodowlanych jęczmienia ozimego odbył się w terminie optymalnym czyli od połowy do końca września. Rośliny rozwijały się w sposób podręcznikowy, jednakże wiosną dochodziło do zahamowania wzrostu, żółknięcia liści i nadmiernego, patologicznego krzewienia („krzaczastości”) czy karłowacenia. Na poletkach hodowlanych jak i okolicznych polach nie można było tego powiązać z czynnikami takimi jak dostępność azotu, choroby grzybowe czy „wymokliska”. Ze względu na sprzyjające na jesieni warunki pogodowe, dynamiczny rozwój roślin, zwiększony ciepłą pogodą nalot mszyc, wiosenne badania pobranego materiału roślinnego nader często potwierdzały obecność wirusa żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV). Wektorami przenoszącymi na zboża cząsteczki wirusa są różne gatunki mszyc, głównie czeremchowo-zbożowa, zbożowa a także mszyca różano-trawowa.

Hodowla odpornościowa jęczmienia ozimego

Bardziej rygorystyczne kryteria rejestracji insektycydów, wycofywanie już istniejących substancji czynnych oraz uodpornianie się szkodników na dotychczas stosowane środki stanowią wyzwanie dla hodowców. Powstaje konieczność wprowadzania nowych środków czy technik uprawy. W tym miejscu z pomocą przychodzi również hodowla odpornościowa. Z tego też powodu hodowcy jęczmienia ozimego intensyfikują swoje prace w zakresie wyszukiwania nowych genów odporności. Dzięki podstawowym badaniom przeprowadzonym przez Julius-Kühn-Institute (JKI) w Niemczech, możliwe jest dostarczenie rolnikom odmian tolerancyjnych lub wręcz odpornych na powszechnie panujące patogeny chorobotwórcze np. dzięki poznaniu genów odpowiadających za odporność na wirus

a powodującego żółtą karłowatość jęczmienia tj. yd2 oraz yd4. Wpływ infekcji wirusowych na prace hodowlane był w ostatnich latach znaczący. Niektóre poletka hodowlane były porażane w stopniu całkowitym, co dostarczało niezbędnych danych do dalszych prac selekcyjnych. Na zdjęciach wykonanych w szkółce hodowlanej bardzo wyraźnie widać, które rody były bardziej odporne, a które całkowicie zostały zainfekowane. Dodatkowo zaobserwowano materiał roślinny całkowicie odporny na wirusa z którego w najbliższych latach Hodowca zamierza wyselekcjonować nowe odmiany. Hodowla jest procesem ciągłym czego skutki możemy obserwować już dziś. Na dzień dzisiejszy na rynku dostępne są już zarejestrowane odmiany tolerancyjne na wirusa żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV):

• PARADIES

• Fascination

• SU Virtuosa

Ograniczenie ryzyka

Ogólnie rzecz biorąc, łagodna, słoneczna jesień sprzyja migracji mszyc i w konsekwencji zwiększa ryzyko presji szkodników. Dlatego ważne jest stosowanie środków zapobiegawczych, takich jak unikanie „zielonych mostów” oraz zwalczanie samosiewów zbóż, zwłaszcza że mszyce mają szeroki zakres roślin żywicielskich. Dodatkowo pola sąsiadujące z uprawianą kukurydzą, zwiększają potencjalne ryzyko migracji przez co również mogą stanowić zagrożenie dla uprawianego obok jęczmienia. Wszystkie powyższe czynniki powinny być brane pod uwagę podczas wyboru stanowiska do siewu. Ważne jest również terminowe przeprowadzanie niezbędnych zabiegów insektycydowych.

Data siewu ma kluczowe znaczenie!

Poletka doświadczalne są obsiewane w różnych terminach siewu. Badania wykazały znaczące różnice w porażeniu wirusem żółtej karłowatości jęczmienia w odniesieniu do terminów siewu. Wszystkie poletka z siewów wrześniowych zostały znacząco dotknięte przez BYDV, natomiast później zasiane charakteryzowały się pojedynczymi porażonymi roślinami. Wyraźnie widać, że termin siewu odgrywa ważną rolę w ograniczaniu infekcji. Dlatego też nie rekomenduje się przyspieszać siewu i przy podejmowaniu decyzji kierować się aktualnie panującymi warunkami pogodowymi.

Perspektywy

Nie tylko mszyce odgrywają ważną rolę pod względem chorób zbóż, obserwujemy coraz większą liczebność skoczka - Zgłobika smużkowanego, który jest wektorem wirusa karłowatości pszenicy (WDV) w jęczmieniu.

Zapotrzebowanie na odmiany odporne będzie rosło, a hodowcy są tego świadomi. Dlatego w nadchodzących latach producenci będą mieli dostęp do coraz większej liczby odmian odpornych na kilka patogenów jednocześnie. Widzimy to już dziś gdzie następuje „piramidyzacja” odporności na wirusy odglebowe jęczmienia ozimego, takie jak wirus żółtej mozaika jęczmienia (BaYMV-1, BaYMV-2) oraz wirus łagodnej mozaiki jęczmienia wirusy mozaiki (BaMMV).

Zapobieganie:

1. Unikanie wczesnego terminu siewu,
2. Wybór odpowiedniego stanowiska,
3. Regularne lustrowanie pól uprawnych jesienią. W przypadku osiągnięcia progu występowania mszyc zaleca się zastosowanie insektycydu
4. Uprawa odmian odpornych/tolerancyjnych na wirusa żółtej karłowatości jęczmienia: PARADIES, Fascination, SU Virtuosa.

Tomasz Szymański,

Product Manager ds. zbóż konwencjonalnych